adminIn mijn propedeusejaar aan de opleiding Creatieve Therapie Drama, maakte ik kennis met het werk van psycholoog Erik Erikson. Hij beschreef verschillende stadia die mensen doorlopen in hun psychosociale ontwikkeling vanaf hun geboorte tot aan hun dood. Zeker in het begin van ons leven houdt die ontwikkeling verband met de motorische ontwikkeling en ontwikkeling van de hersenen.
Inspirerend is dat Erikson niet gestopt is bij de leeftijdsperiode van jongvolwassenen – het stadium waarop de hersenen het moment bereiken waarop ze als ‘volgroeid’ kunnen worden beschouwd – maar dat hij ook voor de levensfasen daarna ontwikkelperspectieven heeft geformuleerd. Waar het de hersenen aangaat: terecht. Zoals de hersenstichting het formuleert: ‘De hersenen groeien niet meer maar veranderen nog steeds. Tot op hoge leeftijd kunnen nieuwe verbindingen in de hersenen worden aangemaakt.’
De veel geciteerde keynote speaker Stephen Covey (The seven habits of highly effective people) schrijft: ‘Begin with the end in mind.’
Ik lees het vooral als een uitnodiging ondernemend te zijn: over de tijd heen te kijken, rekening te houden met eindigheid en me niet tegen te laten houden door te veel twijfels of zorgen.
Hoe het eind eruit zal zien? Geen idee. Ik weet niet hoe Covey het bedoeld heeft, maar mij lukt het niet een eindplaatje te formuleren. Zelfs de populaire vraag ‘Hoe zie je jezelf over 5 jaar’, brengt me eerder een leeg doek dan een schilderij. Misschien omdat ik het graag open houd. Met de mogelijkheid onderweg iets tegen te komen wat ik niet op mijn schilderij had kunnen denken.
‘Openstaan voor verandering’ benoemde Erikson als levenstaak voor de periode na de vroege volwassenheid. Hij vulde dat deels – in mijn ogen – vrij pragmatisch in, zoals het voortbrengen van of nalatenschap verzorgen voor een nieuwe generatie. Daarnaast doelde hij op persoonlijke en beroepsmatige ontwikkeling.
Deze levenstaak ‘openstaan voor verandering’ ervaart niet iedereen als even aantrekkelijk. Mogelijk houdt het verband met eerdere ervaringen rondom leren en ontwikkelen. De meesten van ons zeggen bereid te zijn om te leren. We willen het alleen wel vaak in één keer kunnen, omdat we geen prettige beleving hebben bij het maken van wat we ‘fouten’ noemen.
Laten we het omdraaien en Sylvia Plath volgen in haar uitspraak.
De wens alles al te kunnen en iets nieuws in één keer goed te doen is dodelijk. Het brengt niets nieuws voort. Het einde van creatie.
Als we geen genoegen nemen met 20-30% van onze expressiemogelijkheden en méér willen, is experimenteren en onderzoeken de noodzakelijke en opwindende voorwaarde.
‘We have to be willing to seek,’ zegt Pharell Williams, terwijl hij naar woorden zoekt.
Yes. We have to.
